Wat is Abstract Expressionisme nou eigenlijk?
Een kunststijl ontstaan vanaf circa 1912. Een beschrijving van de kunststijl Abstract Expressionisme aan de hand van voorbeelden en kenmerken.
Stel, je hebt een bepaalde kleur bank, waarmee het te kiezen kunstwerk zou moeten matchen. Dan is dat ook heel begrijpelijk en op onze website van Artleader.com heb je ook de ruimte om je filter daarop in te stellen. Abstracte kunst overigens, en bij deze ook het expressionisme, is ontstaan vanuit de visie dat het aanpassen van de waarheidsgetrouwe/werkelijke vorm of kleur, beter benadrukt wat de kunstenaar bedoelt te zeggen met zijn werk. Daarom zie je ook dat kunstwerken, in tegenstelling tot decoratie, niet ‘customized’ aangeboden worden. Dus stel, je vindt een kunstwerk heel mooi, maar de kleuren spreken je niet zo aan en je vraagt of hetzelfde werk aangepast kan worden naar jou wensen… dan kun je niet meer spreken van een kunstwerk, omdat je de betekenis en zeggingskracht van het kunstwerk (en de visie van de kunstenaar) te kort doet. Je kijkt dan dus niet meer naar het doel van het werk, dan enkel je eigen doel. Wel kun je natuurlijk een werk uitzoeken die al de kleuren bevatten die jou meer aanspreken. Dit kan een manier zijn waarop jij ontdekt welk werk je zoekt en wat bij je past.
Het expressionisme is de eerste stroming die veel experimenteert met de zeggingskracht van vorm en kleur en ontstond begin 20e eeuw. Vaak is dat wat afgebeeld wordt wel op basis van de werkelijkheid, maar is het aanpassen of toevoegen van een andere kleur of vorm bepalend voor het gevoel wat de kunstenaar beoogd. Eigenlijk wel heel mooi dat de kunstenaar probeert om jou als kijker uit te nodigen om bij zijn gevoel en bedoeling te komen. Vervolgens geeft het kunstwerk ook ruimte aan de kijker om er zelf een betekenis of gevoel aan te koppelen. Het kan zijn dat een kunstwerk je aanspreekt, zonder exact te weten waarom en je na pas na een tijdje ontdekt welke reden dit heeft. Je kunt je steeds meer gaan hechten aan een werk, omdat je steeds meer kunt verwoorden waarom het werk je aanspreekt. Tegenwoordig kunnen we ons misschien niet voorstellen dat je iets heel lang aan de muur kan laten hangen, maar dit is dus een mogelijke verklaring en meteen het belang wat kunst kan hebben.
Expressionisme is dus een uiting van de werkelijkheid op een emotionele en persoonlijke manier, waarbij jij als kijker wordt uitgedaagd om te ontdekken wat de kunstenaar qua gevoel wil benadrukken. De kunststijl expressionisme is een stijl zonder wetten, met een maximale ruimte voor de subjectieve beleving. Hierdoor vervalt de band met de werkelijkheid soms helemaal. Het expressionisme is dan ook het meest bekend van de schilderkunst, maar de stijl is ook terug te vinden in muziek, architectuur, literatuur en in films.
Meer kunstenaars van het Expressionisme
In de late jaren ’40 verenigden een aantal Expressionisten en Fauvisten zich in de kunstenaarsgroep de Cobra-groep. Bekende kunstenaars van de Cobra-groep waren onder andere Corneille, Karel Appel, Carl-Henning, Gerjan Heijkoop, Jan Nieuwenhuijs, en Pierre Alechinski. Daarbij werd voor het eerst de overeenkomsten tussen de beiden kunststijlen feitelijk zichtbaar gemaakt. De Cobra-groep inspireerde de destijds moderne kunst in de landen Denemarken, België en Nederland.
Klik op de afbeelding voor een vergroting.
A stamp printed in Netherlands shows Fallen Horse Painting by Constant, Artist Belonging to Cobra, circa 1988
Voor meer informatie zie: Wikipedia
Bron: Shutterstock
Later in het proces van het Expressionisme: Europese kunstenaars voelden de dreiging van de 2e WO aankomen en vertrokken grotendeels richting New York. Hier uit ontstond door elkaars inspiratie, het Abstract Expressionisme. Daarmee wordt er nog een stapje gemaakt naar het versimpelen van de vorm waarbij de essentie van het gevoel (mede door kleurkeuze) nog meer een rol speelt.
Klik op de afbeelding voor een vergroting.
GRANADA, SPAIN – DECEMBER 1, 2015: A stamp printed in USA dedicated to Abstract Expressionists shows the work Convergence (1952) by Jackson Pollock, 2010
Bron: Shutterstock
Kenmerken van de kunststijl Expressionisme:
- Op basis van de werkelijkheid (op dat moment) gemaakt, maar de vormen of kleuren zijn zo aangepast dat het een beroep doet op je gevoel.
- De aanpassing van kleurkeuze en vorm benadrukt het gevoel van de kunstenaar.
- Expressionisme is vaak heel kleurrijk.
- Het werk is vaak wat grof weergegeven, dus geen kleine details.
- Expressionisme is niet geometrisch, het lijkt juist eerder wat beweeglijk.
- Het beeld is vaak heel minimalistisch/strak weergegeven óf juist heel vol en vormenrijk.
Abstracte kunst
Heb jij dat nou ook, dat als je naar instrumentele muziek luistert, je fantasie en eigen gevoel een rol gaat spelen? Meer dan wanneer er in gezongen wordt, omdat de tekst vaak al de lading van het liedje weggeeft. Zo is het ook met abstracte kunst; muziek zonder tekst, waardoor het direct je beleving en fantasie prikkelt om er een eigen betekenis aan te geven.
Vertaald naar de beeldende kunst betekent dit dat de werkelijke kleuren en vormen zo worden aangepast, dat het meer in lijn ligt met de beleving van de kunstenaars. De expressieve kracht van vorm en kleur, van verfstreek tot textuur, van maat en schaal werd ontdekt, waardoor diversiteit in dit experiment tot uiting is gekomen bij vele kunstenaars wat leidde tot diverse kunststijlen.
Vanuit deze gedachte en experiment zijn er vele kunststijlen ontstaan. Je zou kunnen zeggen dat er stijlen ontstonden die gericht zijn op het benadrukken van een emotie en de wat meer technische stijlen qua experiment in vormonderzoek.
Stromingen binnen het uitgangspunt van de abstracte kunst. Vanuit welk punt handelen de betreffende kunstenaars?
Emotie |
Zowel emotie als vorm |
Vormonderzoek (technisch) |
| Expressionisme | Futurisme | Kubisme |
| Surrealisme | De Stijl | Constructivisme |
| Minimal art | Suprematisme |
Voorbeeld van een ontwikkeling naar abstractere vorm:
Paul Cezanne heeft meerdere keren de Mont Saint Victoire geschilderd, een gebergte vlakbij zijn woonplaats Aix-en-Provence in Zuid-Frankrijk. In dit proces zie je hoe hij steeds abstracter gaat werken. (Experiment door vlakverdeling)
Of zoals Piet Mondriaan dat deed bij het weergeven van een boom, zie maar eens op de website van Wikipedia waar de boom van Mondriaan steeds abstracter wordt weergegeven.
Deze stroming komt voort uit de romantische theorieën, ontstaan rond 1800. (Romantisch werd gebruikt als bewoording voor Franse volksliederen, dus geen latijn. Het heeft dan ook niets met onze definitie van romantisch te maken.) Deze theorie gaat over de ontdekking dat als je de werkelijkheid loslaat en dat laat zien wat jij voelt, het werk meteen tot het gevoel van de toeschouwer doorspeelt.
Kenmerken abstracte kunst:
- Abstracte kunst ontstaat op basis van een werkelijk beeld, maar het kunstwerk is niet natuurgetrouw weergegeven.
- Kleur of vorm is bewust anders dan de werkelijkheid (om het gevoel te benadrukken).
- Afbeelding of vormen zijn in sommige gevallen niet meer herkenbaar.
- De abstractie van het werkelijke beeld wordt extremer door emotie of wiskundige elementen te versterken.
Kijk voor een prachtig abstract expressionistisch kunstwerk op Artleader bijvoorbeeld eens bij Ben Wellerdieck – BWV 375